100 lat linii kolejowej Baborów - Pilszcz - Opava Zapad (Czechy)

Dnia 02 sierpnia 2009r. minęło 100 lat istnienia linii kolejowej z Baborowa do Opavy.

Lata 1908 ? 1945

Jak donosił na początku XX wieku Dziennik Śląski:

Baborów. Sprawa budowy kolei z Baborowa do Opawy została ostatecznie załatwioną. Państwa pruskie i austryjackie podpisały już odnośny kontrakt. Ponieważ z Baborowa do Koźla istnieje już odnoga kolejowa, więc po zbudowaniu linii z Baborowa do Opawy, połączone zostanie Koźle prostem ruchem kolejowym przez Baborów z Opawą.

Za sprawą państwa pruskiego, linia kolejowa Baborów ? Opava Zapad, długości 31.5 km zostaje uroczyście oddana do eksploatacji dnia 2 sierpnia 1909 roku. Od tego roku rozpoczyna się rozwój gospodarczy regionu i Baborowa, który staje się węzłem kolejowym czterokierunkowym. W skład tego węzła wchodzą linie: Racibórz ? Granica Państwa przez Baborów i Głubczyce, Baborów ? Koźle i Baborów- Opava przez Pilszcz. Rozbudowuje się stacja, na której powstaje niewielka, 5-stanowiskowa parowozownia z obrotnicą istniejącą do dzisiaj, dwie nastawnie, wieża ciśnień i połączone z nią rurami 4 żurawie do napełniania lokomotyw wodą, dwa nowe perony oraz własna poczta kolejowa z odpowiednią pieczęcią. Wspomniany jednotorowy odcinek Baborów(Bauerwitz) ? Opava Zapad zaliczony został do linii lokalnej. Na tej linii uruchomiono następujące stacje: Czerwonków (Tschirmkau), Nowa Cerekwia (Bieskau Oberschl.) Nasiedle (Nassiedel, Ludmierzyce (Leimerwitz) oraz Pilszcz (Piltsch). Na trasie ,w odleglości 24 km od Baborowa, usytuowano ładownię pod nazwą Katharein, na której zatrzymywały się wyłącznie pociągi towarowe. W Opavie pociągi z Baborowa i Koźla kończyły bieg na dworcu zachodnim ? Troppau Westbf.

Most kolejowy w Nowej Cerekwii

Budując nasyp i kładąc tory do Opavy inżynierowie niemieccy musieli wybudować 6 wiaduktów nad drogami i dwa mosty, w tym jeden most znajdował się po stronie czeskiej. Na odcinku Czerwonków ? Nowa Cerekwia, z powodu rzeki Troi., konstruktorzy zbudowali nad doliną trzyprzęsłowy most o długości całkowitej 116,90 mb i wysokości 21,50 m od lustra wody. Most ten podziwiać można do dzisiaj, a szczególnie jego niespotykaną konstrukcję - dlatego, że jego trzecie przęsło, patrząc od strony Baborowa, jest zbudowane w łuku ,co powoduje, że konstrukcja jest przechylona. Na każdej stacji pracowali dyżurni ruchu. Zbudowano po dwa perony i postawiono semafory kształtowe wjazdowe i wyjazdowe. Na tych stacjach mogły się mijać pociągi. W połowie lat 30-tych XX wieku na Śląsku rozpoczęła się akcja nadawania nowych nazw miejscowościom, których nazwy brzmiały zbyt słowiańsko. Proces ten nie ominął także stacji na linii Baborów- Opava, gdzie dawne nazwy miejscowości zastąpiono nowymi, brzmiącymi typowo po niemiecku. W latach 1933 ?35 na dworcach kolejowych zamalowywano stare napisy, np: Tschirmkau ( Czerwonków) na Schirmke, Bieskau Oberschl. (Nowa Cerekwia) na Altstett.

Na trasie, jak podaje rozkład jazdy pociągów osobowych z 1935 roku, z Kędzierzyna do Opavy jechało 6 pociągów i tyle samo wracało.

23 marca 1945 roku Armia Czerwona wkracza na Ziemię Głubczycką. W tym dniu zdobyty zostaje Baborów, dnia następnego Głubczyce.

Lata 1945- 2009

Stacja Czerwonków

Po zakończeniu działań wojennych, od marca 1945 na omawianych stacjach obowiązują polskie nazwy: Baworów, Czerwonków, Stara Cerkwia, Nasila, Ludmierzyce i Piłszcz.

Na mocy porozumień ze ZSRR z dnia 11 lipca i 15 sierpnia 1945 roku, PKP przejmują od radzieckiej administracji wojskowej zarząd nad kolejami na całym obszarze państwa polskiego, w tym także na Ziemi Głubczyckiej, która weszła w skład tzw. Ziem Odzyskanych. 29 sierpnia 1945 roku Rada Ministrów wprowadza podział administracyjny sieci PKP na okręgi. Omawiana linia kolejowa podlega Dyrekcji Katowickiej.

Wytyczony po wojnie nowy przebieg granicy państwowej między Polską a Czechosłowacją spowodował odcięcie wielu linii kolejowych. Na ważniejszych, tranzytowych szlakach utworzono kolejowe przejścia graniczne dla ruchu pasażerskiego i towarowego, które funkcjonują po dziś dzień. Na mniejszych, typowo lokalnych liniach przeciętych granicą, postępowano w ten sposób, iż od ostatniej stacji bądź przystanku przed granicą szlak zamykano a w wielu przypadkach kilkukilometrowy odcinek torowiska do granicy rozebrano. Niestety, ten ostatni scenariusz znalazł zastosowanie na dwóch liniach powiatu głubczyckiego, mianowicie na odcinkach: Głubczyce ? Krnov oraz Baborów ? Opava. Ponieważ miasta Krnov i Opava znalazły się na terenie Czechosłowacji, ruch pasażerski i towarowy na obu odcinkach prowadzono tylko do przystanku Pietrowice Głubczyckie i stacji Pilszcz, które stały się stacjami końcowymi. Szczelność granicy spowodowała, że zarówno Polska jak i Czeska strona rozebrała swoje kilkukilometrowe fragmenty linii biegnące w stronę granicy. Ciekawostką jest zachowany do dziś przed stacją Pilszcz fragment semafora wjazdowego od strony Opavy.

Od 01.03.1946r. zmieniają się nazwy miejscowości : Baworów na Baborów, Stara Cerkwia na Nowa Cerkwia, a Nasila na Nasiedle. W 1947 r. następuje jeszcze jedna zmiana nazw miejscowości Nowa Cerkwia zmienia się na Nową Cerekwię a Piłszcz na Pilszcz.

Opisywana linia kolejowa wyszła z pożogi wojennej praktycznie bez szwanku, z wyjątkiem uszkodzonego mostu nad rzeką Troją, który wymagał remontu. Pełny ruch osobowy i towarowy uruchomiono dopiero 5 października 1947 roku, z chwilą wejścia w życie nowego, zimowego rozkładu jazdy pociągów. Na każdą stację od Czerwonkowa po Pilszcz zostaje wyznaczony zawiadowca stacji, który czuwa nad prawidłową pracą kas biletowych i ekspedycji towarowej. Na odcinku Kędzierzyn ? Baborów ? Pilszcz kursowały wtedy 3 pary pociągów osobowych i jeden pociąg towarowy.

Na PKP następuje zmiana organizacyjna i od dnia 01.08.1974r. stacja Ludmierzyce podlega administracyjnie pod stację Pilszcz.

Dnia 01 października 1975r. następuje zmiana granic okręgów kolejowych i ich nazwy. Linia kolejowa do Pilszcza przechodzi pod zarząd Dolnośląskiej DOKP z siedzibą we Wrocławiu. Pierwszego września 1977r. stacja Nowa Cerekwia przechodzi administracyjnie pod zawiadowcę stacji w Nasiedlu.

Semafor wjazdowy do Baborowa od strony Pilszcza

Około roku 1978 parowozownia w Kędzierzynie otrzymuje pierwsze lokomotywy spalinowe SP42, które zastąpiły trakcję parową. Od tej chwili z Kędzierzyna do Pilszcza przez Baborów jeżdżą z wagonami lokomotywy spalinowe. Po dużych opadach deszczu dnia 10.03.1979r. o godz. 4.38 na szlaku między Czerwonkowem a Nową Cerekwią doszło do wykolejenia się lokomotywy SP42 pociągu osobowego, który ciągnął 4 wagony piętrowe. Przyczyną wykolejenia był zdeformowany tor na wskutek podmycia torowiska. Trzeba było ściągnąć do pomocy pociąg ratunkowy. Przerwa w ruchu pociągów trwała do godz. 13.30.

Pierwszego stycznia 1986r. na emeryturę odchodzi wieloletni zawiadowca stacji Czerwonków. Ta stacja decyzją Dyrekcji PKP w Opolu przechodzi administracyjnie pod zawiadowcę stacji w Nasiedlu.

Po paru latach zapadła decyzja o naprawie toru do Pilszcza. Z tego powodu w dniach od 28.04.do 28.05 1986r. od godz.7.00 do godz.14.00 zostaje zamknięty tor szlakowy od Baborowa do Pilszcza w celu głównej naprawy toru.

Na kolei następuje reorganizacja etatów i w 1988r. zostaje zamknięta kasa biletowo-bagażowa w Ludmierzycach. Pracownicy z tej stacji zostają zatrudnieni w Pilszczu i w Nasiedlu.

Stacja Pilszcz

1 marca 1990 roku do stacji Baborów zostały przyłączone administracyjnie stacje handlowe: Pilszcz, Ludmierzyce, Nasiedle, Nowa Cerekwia, Czerwonków. Z tym dniem na tych stacjach zostaje zlikwidowany etat zawiadowcy stacji. Tymi stacjami zarządza zawiadowca stacji z Baborowa. W tym samym roku ograniczono ruch pociągów osobowych do 3 par z Baborowa do Pilszcza. 01.05.1990 roku zostaje zamknięta kasa biletowo-bagażowa w stacji Czerwonków i Nowa Cerekwia. Pracownicy z tych stacji zostali zatrudnieni w stacji Baborów.

Z końcem września 1991 roku ruch pasażerski do Pilszcza został zawieszony. W listopadzie następnego roku odjechał z Pilszcza do Raciborza ostatni pociąg towarowy z burakami cukrowymi. W styczniu 1993 r. Dyrekcja Rejonowa PKP w Opolu powołuje komisję, która 29 stycznia dokonuje zamknięcia na stałe linii kolejowej - Baborów-Pilszcz. W miejscu odgałęzienia się linii w Baborowie, została na torze zabudowana wykolejnica. Klucze do niej znajdowały się w biurze Sekcji Zabezpieczenia Ruchu Kolejowego na stacji Racławice Śl. W 1995 roku rozebrano budynek dworca kolejowego w Nowej Cerekwi.

Na tę linię pojechały jeszcze raz pociągi za sprawą Stowarzyszenia Miłośników Kolei z Katowic. 20 maja 1995 roku uruchomiono pociąg specjalny relacji Katowice- Pilszcz-Katowice. Tym pociągiem był szynobus serii SN81-002. Następnego roku tj. 03 czerwca 1996r. do Pilszcza pojechał następny pociąg specjalny relacji Kędzierzyn ? Koźle ? Pilszcz i z powrotem. Tym razem wagony ciągnęła lokomotywa parowa Ty42-107. Po tych przejazdach już żaden pociąg więcej do Pilszcza nie pojechał.

Granica Państwa z nasypem po stronie polskiej

W 2000r. rozpoczyna się rozbiórka budynku dworca kolejowego w Ludmierzycach. Resztki dworca straszą do dziś.

Obecnie na torach od Baborowa do Pilszcza rośnie młody las. Po czeskiej stronie nasypy całkowicie zlikwidowano. Jedynie w Opavie w okolicy Srebrnego Jeziora za nieistniejącą stacją Katarinki można zobaczyć pozostałości po nasypie w kierunku stacji Opava Zapad. Końcowy odcinek toru, jako bocznica, dochodzi do Opavy od strony Krnova. Po polskiej stronie, od Pilszcza do samej granicy, widać tylko zarośnięty nasyp.

Obsada kierownicza poszczególnych stacji handlowych:

Czerwonków : Zawiadowcą stacji był Karol Zieliński do 31.12.1985r.,
Nowa Cerekwia: Władysław Kędzioła, a po nim Antoni Bycina do 31.08.1977r.,

Nasiedle : Zawiadowcą był Jan Dopierała do 31.07.1974r.,

Jan Postolak: od 01.08.1974 do 28.02.1990r.,

Ludmierzyce Zawiadowcą stacji był Jan Domaradzki, Wojciech Kuś do 31.10.1969r., Jan Postolak od 01.11.1969r. do 31.07. 1974r.,

Pilszcz
Zawiadowcą był Wojciech Kuś, Franciszek Tereba do 1959r. Józef Szymczyk 1959 do 30.09.1961r. Stanisław Pietrzkiewicz od 01.10.1961r. do 30.04.1984r., Maria Gałasiewicz od 01.05.1984r. do 28.02.1990r.,.

Piotr Kopczyk

BIBLIOGRAFIA

1. Robert Ślęzok, Koleje na Ziemi Głubczyckiej, Katowice 2005
2. Piotr Kopczyk, Rozwój kolei żelaznej na Ziemi Baborowskiej w: Echo Baborowa nr 2,3,4 1996r.
3. Piotr Kopczyk, Na ziemi baborowskiej w: Nowe Sygnały nr 48 z 1996r.
4. Materiały własne

Zdęcia do artykułu udostępnili: Andrzej Cichowicz, Piotr Kopczyk i Ryszard Kozyra

Autor: Piotr Kopczyk.
Publikacja tekstu: Środa, 25 sierpnia 2010r. godz.: 11:58. Nr wydania: 5/2010

Dziękujemy za lekturę tego tekstu. Możesz teraz przeczytać inne ciekawe artykuły.

• Lokomotywy serii SP45/SU45 na torach Magistrali Podsudeckiej
• Największy most i największa katastrofa inżynieryjna ziemi prudnickiej (część II)
• Największy most i największa katastrofa inżynieryjna ziemi prudnickiej (cz. I)
• Zapomniany odcinek Magistrali Podsudeckiej - dlaczego na linii kolejowej z Racławic Śląskich do Głubczyc i Raciborza zrezygnowano z budowy drugiego toru?
• Rok 1983 - pociągi specjalne z okazji wizyty Papieża Jana Pawła II na Górze Świętej Anny